Corrida de toros, czyli walka byków, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych tradycji Hiszpanii, a zarazem jedno z najbardziej kontrowersyjnych widowisk. Dla jednych jest to symbol narodowej tożsamości i sztuka o głębokiej symbolice, dla innych – okrutny i niepotrzebny przejaw przemocy wobec zwierząt. Korzenie corridy sięgają setek lat, a jej rozwój splata się z historią i kulturą Hiszpanii. W artykule przyjrzymy się historii i symbolice tego widowiska, a także współczesnym sporom, które wciąż wywołuje.
Historia i rozwój corridy – od rytuałów po widowiska
Początki walk byków w Hiszpanii sięgają czasów starożytnych. W kulturze iberyjskiej byk był symbolem siły, męstwa i płodności. Jego rola jako zwierzęcia świętego przetrwała w różnych formach przez wieki. Już w czasach rzymskich w Hiszpanii organizowano widowiska, w których walczono ze zwierzętami na arenach. W średniowieczu pojawiły się pierwsze formy corridy przypominające tę, którą znamy dzisiaj – widowiska, w których uczestniczyła hiszpańska szlachta.
Rozwój corridy jako zorganizowanego widowiska zaczął się w XVII wieku, kiedy to walki byków stały się popularne jako forma rozrywki dostępna dla szerokiej publiczności. W XVIII wieku corrida przybrała kształt widowiska z ustalonymi etapami i zasadami, jakie obowiązują do dziś. Wtedy też wykształciły się podstawowe elementy, takie jak podział walki na trzy akty zwane tercjami oraz wyznaczenie ról torreadora, pikadora i banderilleros.
Współczesna forma corridy wykształciła się w dużej mierze dzięki słynnemu torreadorowi Francisco Romero, który w XVIII wieku ustalił zasady walki i wprowadził charakterystyczną czerwoną płachtę, znaną jako muleta. Arena corridy stała się miejscem nie tylko walki, ale i złożonej choreografii, w której torreador pokazuje swoje umiejętności, odwagę i precyzję w starciu z bykiem. Od tamtej pory corrida zyskała status sztuki o bogatej symbolice, związanej z wartościami hiszpańskiej kultury.
Symbolika i struktura corridy
Dla zwolenników corridy jest ona przede wszystkim aktem symbolicznym, pełnym głębokiej tradycji i znaczenia. Sama walka toczy się w rytuale składającym się z trzech etapów, z których każdy symbolizuje inny aspekt życia, śmierci i walki człowieka z siłami natury.
Pierwsza tercja (Tercio de Varas): W tym etapie torreador, znany jako matador, oraz jego asystenci, pikadorzy na koniach, wchodzą na arenę i osłabiają byka, nakłuwając go pikami. Celem jest wywołanie agresji u byka i przygotowanie go do kolejnych etapów walki. Etap ten symbolizuje spotkanie z siłą natury i próbę jej zrozumienia.
Druga tercja (Tercio de Banderillas): Asystenci matadora, tzw. banderilleros, wbiegają na arenę i wbijają krótkie włócznie zwane banderillas w grzbiet byka, co dodatkowo osłabia zwierzę i zwiększa jego poziom agresji. Banderillas są ozdobione kolorowymi wstążkami, co nadaje widowisku estetyczny wymiar. Ten etap symbolizuje próbę okiełznania siły oraz ukierunkowanie jej na konkretne działanie.
Trzecia tercja (Tercio de Muerte): W kulminacyjnym etapie matador zostaje sam z bykiem na arenie. Wyciąga czerwoną muletę, którą prowokuje zwierzę do szarży, i wykonuje serie złożonych ruchów. W końcowej części walki matador używa szpady, aby zakończyć walkę jednym, precyzyjnym ciosem. To najważniejszy moment, który wymaga ogromnych umiejętności oraz odwagi. Zakończenie walki symbolem triumfu nad siłami natury jest jednocześnie momentem głębokiej refleksji nad kruchością życia i nieuniknioną śmiercią.
Symbolika związana z corridą wykracza poza samą walkę. Wielu Hiszpanów widzi w niej metaforę życia, śmierci i walki człowieka z przeznaczeniem. Dla niektórych jest to akt artystyczny, w którym torreador, jako bohater i artysta, pokazuje swoją zdolność do kontrolowania chaosu i siły natury. Każdy ruch, każde uderzenie muletą i każdy krok w walce ma swój cel i znaczenie, tworząc unikalną formę sztuki o charakterze zarówno dramatycznym, jak i estetycznym.
Kontrowersje i sprzeciw wobec corridy
Mimo długiej tradycji i symbolicznego znaczenia, corrida wzbudza wiele kontrowersji, zarówno w Hiszpanii, jak i na całym świecie. Przeciwnicy tej praktyki twierdzą, że corrida to przede wszystkim okrutna forma rozrywki, która wykorzystuje cierpienie zwierząt. Organizacje na rzecz praw zwierząt, takie jak PETA czy Humane Society, od lat organizują kampanie przeciwko walce byków, argumentując, że widowisko to jest archaicznym reliktem przeszłości i przejawem niepotrzebnej brutalności.
Badania wykazały, że byki wykorzystywane w corridzie doświadczają ogromnego stresu i cierpienia. Walka na arenie to dla zwierzęcia stresujący proces, podczas którego jego ciało ulega licznym urazom. Przed walką byki bywają przygotowywane w sposób mający zwiększyć ich agresję i zmęczenie, co dodatkowo wpływa na ich stan fizyczny. Taka praktyka jest potępiana przez przeciwników corridy, którzy domagają się całkowitego zakazu tej formy rozrywki.
W odpowiedzi na rosnącą presję społeczną niektóre regiony Hiszpanii oraz inne kraje, w których tradycyjnie odbywały się walki byków, wprowadziły zakazy organizacji corridy. Na przykład w Katalonii od 2010 roku obowiązuje zakaz walk byków, a podobne ograniczenia wprowadzono również na Wyspach Kanaryjskich. Choć corrida nadal jest popularna w wielu regionach Hiszpanii, społeczne i polityczne podziały dotyczące tego zwyczaju rosną, a opinia publiczna coraz bardziej skłania się ku ochronie zwierząt.
Przyszłość corridy: tradycja w czasach zmieniających się wartości
Przyszłość corridy pozostaje niepewna, ponieważ podziały między jej zwolennikami a przeciwnikami stają się coraz wyraźniejsze. Zwolennicy walk byków twierdzą, że corrida jest integralnym elementem hiszpańskiej kultury i dziedzictwa, które należy zachować, a także formą sztuki, w której wyraża się unikalny sposób postrzegania życia i śmierci. Dla nich corrida to więcej niż widowisko – to dziedzictwo przodków, które tworzy tożsamość narodową i stanowi o dumie hiszpańskiego społeczeństwa.
Z kolei przeciwnicy tej tradycji argumentują, że w XXI wieku nie ma miejsca na widowiska oparte na cierpieniu zwierząt. Dążą do zakazania corridy, wskazując na rosnącą świadomość społeczną w zakresie praw zwierząt i konieczność respektowania ich dobrostanu. Dla przeciwników corridy, zmieniające się wartości społeczne oraz rosnące poparcie dla ochrony zwierząt są argumentami za zakazaniem tego widowiska. Ich zdaniem Hiszpania, będąc nowoczesnym i demokratycznym krajem, powinna zrezygnować z tradycji, które nie pasują do współczesnych standardów etycznych i humanitarnych.
Równocześnie, niektórzy proponują kompromisowe rozwiązania, które miałyby na celu ochronę elementów symboliki i kultury związanej z corridą, ale bez udziału zwierząt w walce. W ostatnich latach pojawiły się nowe formy spektakli, takie jak corrida sin sangre („corrida bez krwi”), w których zachowana jest symbolika i rytuał, jednak bez zadawania bólu zwierzętom. Takie widowiska mogą przyciągnąć turystów i zachować tradycję bez kontrowersyjnych elementów. Jednak wielu miłośników tradycyjnej corridy uważa, że jest to fałszywa forma spektaklu, która nie oddaje autentycznego ducha walki.
Corrida jako atrakcja turystyczna i element gospodarki
Corrida pozostaje także ważnym elementem gospodarki i turystyki w Hiszpanii. Każdego roku do Hiszpanii przyjeżdżają tysiące turystów, którzy pragną zobaczyć to tradycyjne widowisko. Duże areny, takie jak Plaza de Toros de Las Ventas w Madrycie czy Plaza de Toros de la Maestranza w Sewilli, przyciągają gości z całego świata, którzy są zainteresowani poznaniem hiszpańskiej kultury i tradycji. Corrida przyciąga również inwestycje oraz generuje miejsca pracy – od hodowli specjalnych ras byków, poprzez produkcję sprzętu do walk, aż po zatrudnienie osób związanych z organizacją samych spektakli.
Dzięki corride lokalna gospodarka zyskuje także podczas festiwali, takich jak San Fermín w Pampelunie, gdzie odbywają się słynne gonitwy byków ulicami miasta, zwieńczone walkami na arenie. Dla wielu Hiszpanów i turystów festiwale te mają wymiar religijny i kulturalny, a sama corrida jest nieodłącznym elementem obchodów. Z punktu widzenia miłośników tej tradycji corrida to nie tylko widowisko, ale i okazja do celebrowania hiszpańskiej tożsamości, tradycji oraz wspólnoty.
Podziały społeczne i polityczne wokół corridy
Debata wokół corridy wykracza poza aspekt kulturowy i ekonomiczny, stając się także tematem politycznym i społecznym. W Hiszpanii stosunek do walki byków często zależy od przynależności politycznej i światopoglądowej. Partie konserwatywne i nacjonalistyczne w większości popierają corridę jako część hiszpańskiego dziedzictwa, natomiast ugrupowania lewicowe oraz ruchy ekologiczne i obrońcy praw zwierząt dążą do jej zakazu.
Różnice w podejściu do corridy widoczne są także między regionami Hiszpanii. W Katalonii, regionie znanym ze swoich aspiracji separatystycznych i odrębnej tożsamości, w 2010 roku wprowadzono zakaz corridy, który został zniesiony przez Trybunał Konstytucyjny w 2016 roku, ale organizowanie walk byków nadal tam praktycznie nie funkcjonuje. Zakaz ten był wyrazem nie tylko troski o dobrostan zwierząt, ale i symbolem odrzucenia tradycji postrzeganej jako narzuconej przez resztę Hiszpanii.
Corrida w kontekście współczesnych wartości i przyszłość tradycji
W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i postulatów obrońców praw zwierząt corrida staje przed wyzwaniem dostosowania się do współczesnych standardów etycznych. Coraz więcej młodych Hiszpanów sprzeciwia się tej tradycji, uznając ją za archaiczny i brutalny spektakl, który nie pasuje do ich systemu wartości. W wielu miastach, szczególnie tych o większym wpływie ruchów ekologicznych i obrońców praw zwierząt, liczba organizowanych corrid maleje, a frekwencja na arenach spada. Organizacje pozarządowe, artyści i intelektualiści z Hiszpanii i całego świata coraz częściej podejmują temat zniesienia corridy, argumentując, że Hiszpania mogłaby promować swoją kulturę i tradycję w sposób mniej kontrowersyjny.
Jednak dla zwolenników corridy, idea jej całkowitego zakazu jest nie do przyjęcia. Argumentują oni, że Hiszpania bez corridy straciłaby część swojej tożsamości, a zaprzestanie tej tradycji byłoby równoznaczne z zapomnieniem wielowiekowego dziedzictwa. W ich oczach corrida to nie tylko walka, ale także sztuka i wyraz hiszpańskiego ducha. Wiele osób uważa, że Hiszpanie powinni mieć prawo do decydowania o własnej kulturze i tradycjach, a zachowanie corridy, nawet w zmienionej formie, jest kluczowe dla hiszpańskiej tożsamości narodowej.
Corrida, będąca symbolem hiszpańskiej kultury, stoi na rozdrożu – pomiędzy wielowiekową tradycją a zmieniającymi się wartościami społecznymi. Dla jednych jest to głęboko zakorzenione w hiszpańskim dziedzictwie widowisko, pełne symboliki, dla innych okrutna forma rozrywki, która nie ma miejsca w nowoczesnym świecie. Spór o corridę dotyczy nie tylko stosunku do zwierząt, ale i kwestii tożsamości narodowej, różnic regionalnych oraz napięć między tradycją a nowoczesnością.
Przyszłość corridy pozostaje niepewna. Chociaż niektóre regiony Hiszpanii rezygnują z tej tradycji, inne nadal uważają ją za kluczowy element swojego dziedzictwa. W miarę jak świat zmierza w kierunku większej ochrony praw zwierząt i troski o etyczne traktowanie istot żywych, Hiszpania będzie musiała zadać sobie pytanie, jaką rolę corrida powinna pełnić w jej kulturze. Czy stanie się archaicznym symbolem przeszłości, czy też ewoluuje, adaptując się do nowych czasów? Odpowiedź na to pytanie będzie miała znaczenie nie tylko dla Hiszpanii, ale także dla debaty nad rolą tradycji w zmieniającym się społeczeństwie.
